Rzeźba w Parku Jordana

Przedstawiając Radzie miejskiej w Krakowie propozycję założenia ogrodu przeznaczonego na miejsce ćwiczeń dla dzieci i młodzieży H. Jordan zobowiązał się wyposażyć go, między innymi, w "czterdzieści biustów marmurowych sławnych mężów dla Polski zasłużonych"
Natychmiast przystąpił też do działania zlecając ówczesnemu profesorowi krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych Alfredowi Daunowi oraz uczniowi Henryka Kossowskiego i Marcelego Guyskiego rzeźbiarzowi Michałowi Korpalowi wykonanie czterdziestu popiersi najwybitniejszych Polaków. Pomniki miały być stawiane sukcesywnie w założonym w tym celu kole pomnikowym utworzonym ze strzyżonych szpalerów grabowych.
Popiersia ustawiano na kamiennych cokołach po obu stronach szpalerów grabowych zgodnie z propozycją B. Maleckiego zawartą w jego projekcie ogrodu. W tym celu przygotowano owalne nisze wystrzyżone w narożnikach sześciu segmentów grabowych żywopłotów koła pomnikowego oraz w dwu formach nieregularnych łączących harmonijnie koło centralne z aleją główną. Pozostałe popiersia sytuowano w zewnętrznej alei koła centralnego.

Według danych przedstawionych na posiedzeniu Rady miejskiej w dniu 5 czerwca 1901 roku, nie uwzględniającego jeszcze, wykonanych trochę później, czterech popiersi, tj. działacza Tow. Ksiąg Elementarnych i Komisji Edukacji Narodowej Hugona Kołłątaja (1750-1812); malarza Jana Matejki (1838-1893); Fryderyka Chopina (1810-1849) oraz przedstawiciela romantyzmu w malarstwie polskim Artura Grottgera (1837-1867), w parku znajdowały się już wówczas następujące pomniki: astronoma, matematyka i lekarza Mikołaja Kopernika (1473-1543); autora Kazań Sejmowych, jednego z twórców Unii Brzeskiej, przeciwnika edyktu tolerancyjnego ks. Piotra Skargi (1536-1612); Tadeusza Kościuszki (1746-1817); obrońcy klasztoru jasnogórskiego w czasie wojny ze Szwedami przeora klasztoru o.o. Paulinów ks. Augustyna Kordcckiego (1603-1673); bohatera wojny 1655-60 hetmana Stefana Czarnicckicgo (1599-1655); hetmana wielkiego koronnego, wojewody ruskiego i kasztelana krakowskiego Jana Tarnowskiego (1488-1561); poety okresu odrodzenia Jana Kochanowskiego (1530-1584): historyka, wychowawcy synów królewskich, zaufanego sekretarza Zbigniewa Oleśnickiego Jana Długosza (1415-1480); publicysty i uczonego okresu Oświecenia, geologa, odkrywcy /.łóż węgla w Polsce ks. Stanisława Staszica (1755-1826); poety, dramatopisarza okresu romantyzmu Juliusza Słowackiego (1809-1849); poety, publicysty i działacza patriotycznego Adama Mickiewicza (1798-1855): historyka i d/iałac/a Towarzystwa Demokratycznego Joachima Lelewela (1786-1861); pisarza, polityka, posła na Sejm Czteroletni, adiutanta A.K. Czartoryskiego i T. Kościuszki. Juliana Ursyna Niemcewicza (1757-1841); hetmana , kanclerza wielkiego koronnego, który zajął Moskwę po świetnym zwycięstwie pod Kłuszynem (4 VII 1610) Stanisława Żółkiewskiego (1547-1620); uczestnika konfederacji barskiej, poległego w bitwie pod Savannah gen. Kazimierza Pułaskiego (1747-1779); księcia Józefa Poniatowskiego (1763-1813); pisarza i pedagoga, reformatora szkolnictwa pijarów w Polsce ks. Stanisława Konarskiego (1700-1773); dramatopisarza, poety i filozofa Zygmunta Krasińskiego (1812-1859); naczelnika sił zbrojnych woj. krakowskiego i sandomierskiego w 1863 r. gen. Józefa Bossak-Haukego (1834-1871); hetmana litewskiego Konstantego Ostrogskiego (1460-1530); uczestnika konfederacji barskiej, posła nowogrodzkiego Tadeusza Rejtana (1741-1780); biologa, chemika, filozofa, lekarza i krzewiciela higieny i kultury fizycznej, przedstawiciela polskiego oświecenia Jana Sniadeckiego (1768-1838); ekonomisty, publicysty i działacza społecznego hrabiego Fryderyka Skarbka (1792-1866); działacza społecznego w Wielkopolsce dra Karola Marcinkowskiego (1800-1846); założyciela Liceum Krzemienieckiego Tadeusza Czackicgo (1765-1813); kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego (1542-1605); polityka wielkiej emigracji, przywódcy stronnictwa Hotelu Lambert księcia Adama Czartoryskiego (1770-1861); marszałka Sejmu Czteroletniego Stanisława Małachowskiego (1736-1809); zwycięzcy z pod Kirchholmu hetmana Karola Chodkiewicza (1560-1621); wybitnego polskiego dowódcy hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jabłonowskiego(1634-1702); gen. Henryka Dąbrowskiego (1755-1818) wsławionego obroną Warszawy z 1794 r dowódcy legionów Polskich, który walczył w kampaniach Napoleona 1806-07, 1809 i 1812; oraz gen. Józefa Sowińskiego (1777-1831), wychowanka Szkoły Rycerskiej, uczestnika powstania kościuszkowskiego, kampanii 1812 roku i powstania listopadowego, który poległ dowodząc obroną Woli podczas szturmu Rosji na Warszawę.

Znakomita większość pomników jest dziełem Alfreda Dauna i Michała Korpala. Jedynie popiersie Stanisława Konarskiego wykonał dobrze znany w Krakowie na przełomie XIX i XX stulecia Tadeusz Błotnicki, natomiast autorem pomnika Konstantego Ostrogskiego jest Stanisław Lewandowski. Istniejące aktualnie pomniki Jana Długosza, Joachima Lelewela i Jana Kochanowskiego odtworzyła uczennica Stanisława Popławskiego Danuta Dzielińska, a popiersie Hugona Kołłątaja jej matka Zofia Baltarowicz-Dzielińska. Według Józefa Rostafińskiego, w parku miał się także znajdować pomnik Tadeusza Kościuszki w sukmanie. Niestety, losy tego pomnika pozostają autorowi niniejszego opracowania nieznane. Podobnie jak losy kilku innych marmurowych popiersi autorstwa Michała Korala wystawionych prawdopodobnie w latach późniejszych. Wykonanie dla parku Jordana popiersi: Adama Asnyka, gen. Józefa Bema, Marcina Borelowskiego, Elżbiety Drużbackiej, Klementyny Hoffmannowej, Teofila Lenartowicza, Stanisława Moniuszki, Wincentego Pola, Maurycego Mochnackiego, gen. Józefa Sowińskiego, Karola Libelta i Jana Śniadeckiego zostało odnotowane w Słowniku Artystów Polskich. O części z nich wspomina także Joanna Kuciel opierając się na ustnej relacji pani Korpalowej w artykule pt. "100 lat Parku Jordana".

21 czerwca 1914 r. uroczyście odsłonięte pomnik Henryka Jordana. Autorem projektu był wybitny krakowski artysta, przedstawiciel Młodej Polski Jan Szczepkowski. Brązowe popiersie, odlane przez warszawską firmę braci Łopieńskich, zostało ustawione w centralnym kole parku na wysokim, trójdzielnym, granitowym cokole z bocznymi ryzalitami. Całość została otoczona strzyżonymi tujami.

Podczas niemieckiej okupacji 1939-1945 wszystkie pomniki wraz z pomnikiem H. Jordana zostały usunięte z parku i przygotowane do zniszczenia. Część z nich ocalała dzięki odwadze krakowskiego mistrza kamieniarskiego Franciszka Łuczywo, któremu udało się je wykraść z niemieckiego magazynu i przechować we własnej pracowni na Olszy.

Po wojnie F. Łuczywo przekazał miastu 22 ocalone popiersia. Po niezbędnych zabiegach konserwatorskich do parku powróciło jedynie czternaście z tych, którym udało się przetrwać II wojnę światową. We wczesnym PRL-u, w najczarniejszym okresie bezwzględnego fałszowania historii i zamazywania wszelkiej prawdy o Polsce okazało się niemożliwe przypominanie zasług takich ludzi jak: Zygmunt Krasiński, gen. Józef Bossak-Hauke, hetmani Konstanty Ostrogski i Jan Tarnowski, obrońca Częstochowy Augustyn Kordecki, kaznodzieja Piotr Skarga, o Tadeuszu Rejtanie protestującym przeciw rozbiorowi Polski nie wspominając. Ocenzurowane wtedy pomniki wraz z pomnikiem Mikołaja Kopernika na szczęście doczekały w szopie mistrza Łuczywo lepszych czasów. Wydobyte w 1972 roku z pracowni Heleny Łuczywo i przez jej zakład odnowione ustawiono na jednej z bocznych alejek biegnącej ukośnie do wschodniej granicy parku.

Na przestrzeni od 1998 do roku 2009 z inicjatywy prezesa Towarzystwa Parku im. dra H. Jordana, Kazimierza Cholewy powstały kolejno pomniki: kardynała Stefana Wyszyńskiego autorstwa Macieja Zychowicza; papieża Jana Pawła II, marszałka Józefa Piłsudskiego i księdza Jerzego Popiełuszki według projektów Stefana Dousy; metropolity krakowskiego kardynała Adama Stefana Sapiehy dzieło Jana Sieka; Ignacego Paderewskiego i Marii Skłodowskiej - Curie. Autorem obu popiersi jest Piotr Ochelski; Zbigniewa Herberta, Ryszarda Kuklińskiego, gen. Władysława Andersa i gen. Emila Fieldorfa "Nila" - autorstwa Wojciecha Sieka oraz popiersie rtm. Witolda Pileckiego autorstwa Józefa Opali

autor tekstu: Zbigniew Kos